ANA SAYFAN YAP

ATATÜRK’ÜN BİLİME VERDİĞİ ÖNEM

 

Atatürk’ü bilim adamı olarak düşünmek ne denli yanlışsa, O yüce insanı bilim dışlılıkla suçlamak (Hitler, Musolini vs.) o denli korkunçtur. Atatürk’ün tüm yaptıkları, düşünce yapısı, bilme, toplumsal güce, akla dayanıyordu.
İsterseniz Onu kendi özdeyişiyle değerlendirmeye başlayalım:
“ Hayatta en gerçek yol gösterici bilimdir.” sözü bile Onunla - bilim ara
sındaki işteşliğin, fikirlerin ne denli bilimsel verilerle örtüştüğünün bir kanıtı olsa gerek.
Bilimin kısaca bir tanımı ile konuyu genişletmeye çalışalım: “ Bilim ve teknolojinin ilerlemesi ile birlikte uygarlığın gelişebilmesi için; insanoğlunun kendi aklını kullanabilmesi, düşünme ve yorumlama yeteneğinin geliştirilmesi, Dogmaların tutuculuğundan kurtulmasıdır. Bilim doğal ve toplumsal olayları araştırır.
Atatürk’e göre bilim; öncelikle, özgün bir kültür yaratmanın etkin bir aracıdır. Bu nedenle O bilimi, toplumun gelişmesini engelleyen bozuklukların giderilmesi ve ulusal bir kimlik yaratılması için etken bir araç olarak görmüş ve kullanılmıştır.
Yaptıklarının hiçbiri, âfâkî - duygusallık taşımaz. O nedenle tarihsel yaşıtları, tarihin karanlıkları içerisinde yitip gitmiştir. Atatürk’se ilmin sonsuz ışıtıcılığı güvencesinde bugüne dek yaşamış ve yaşayacaktır da.
Bakınız, 156 ülkenin oy birliği ile aldığı karar da (ki 1981 yılı Onesco’nun Atatürk’ün doğumunun 100. yılı nedeniyle)
“ Uluslar arası anlayış ve barış yolunda çaba harcamış Üstün Bir Kişi; olağanüstü bir Devrimci; sömürü ve emperyalizme karşı savaşan İlk Lider; insan haklarına saygılı, dünya barışının öncüsü; insanlar arasında renk, dil, ırk ayrımı gözetmeyen eşsiz Devlet Adamı... nitelemeleri ile dünyaya takdim edilmesi sanırız ki, yüce ATA’nın ne denli bilimsel bir bakış akışı ile olayları gözlemleyip, çareler üretmesinin en yanılmaz bir kanıtı olsa gerek bu belge...
Aslında yüce Atatürk’ün neyi başardığını, bilimsel bir yöntemle nasıl bunların üstesinden geldiğini anlayabilmek için; Osmanlı’nın, Duraklama, Gerileme devirlerinin iyi analiz edilmesi gerekir, diye düşünüyorum. Avrupa’da Rönesans -reform ve Fransız İhtilâli gerçekleşirken, Osmanlı’da bilim çökmüş, yok gibidir.
İstanbul Rasathanesi 1580’de dinsel taassubun etkisi ile yıktırılıyor. 1774 Lavoisier, havanın oksijen- hidrojen- azottan olduğunu saptamış. Osmanlı hâlâ doğanın, su- toprak-ateşten olduğunu savunuyor. Matbaa akıl bilme aykırı yorumlarla 330 yıl sonra Osmanlı’ya ulaşabiliyor. Vezir-i Azam Damat Ali Paşa savaşlara gitme- gitmeme durum değerlendirmelerini müneccimleri ile yapıyor. Daha onlarca sıralayabileceğimiz nedenler Osmanlı’da bilimin tükenmişliğinin tarihi kanıtlarıdır.
Oysa, Kemalist devrimler; akıl ve bilime dayanmaktadır.

1- Eskimiş kurumları yıkmak, çağın gereklerine göre yeni kurumlar oluşturmak.
2- Değişim ve yeniliklere sürekli olarak açık kalmak- kalıplaşmamak. Onun için Atatürk devrimleri durağan değildir.
“ Çağdaş uygarlık seviyesinin üstünü” işaretlemesi, gençlere “ Beni takip edeceksiniz. Yorulsanız da beni takip edeceksiniz, ilerleyeceksiniz.” demesi Ata’nın gençliğe bilimsel ışık göstermesi devamlı aydınlık saçması, bilimsellikten başka ne olabilir ki...? Eğer hala kurduğu, lâik- Demokratik Cumhuriyet ayakta ise; Durmadan değişen dünya, toplumsal düzenin, sürekli olarak ileri bilimsel çözüm önerilerinin yaşama geçirilmiş olmasıdır diye düşünüyorum. Eserlerinin sonsuza dek yaşamasını sağlayacak, insan ve kurumları oluşturmak da ATA’nın bilimselliğinin canlı kanıtlarıdır.
Örneğin: Dil, Tarih Kurumu, Üniversiteler yasası ( o zaman için ), ekonomik alanda İzmir Ekonomik Kurultay’ını toplamak daha birçoklarını saymak olası elbet. Ata’nın bilime değer vermesinin en çarpıcı bir örneği de: Nazi zülmünden kaçan 142 bilim adamı ABD gibi zengin, olanaklı bir devletin onlara kucak açmışken; orayı değil, o zamanın Türkiye’sini yeğlemeleri, Atatürk’ün bilime değer vermesinin, Atatürk’ün yoksul Türkiye’sinin bilimsel bir tabana oturtulmuşluğunun tarihi bir kanıtı olsa gerek. Bir bilim adamı: “ Yaşam ve gereksinimler sonsuzdur. Oysa değişmez oldukları için dinsel kurallar bir noktada son bulur ve kendini yeniler” diyor. Yüce Atatürk bunun için gençlere şöyle sesleniyordu.: “ Çocuklar gözünüz ufuklara kadar görürü görüyoruz. Onun da ötesini görmeye çalışacağız.” Türk ulusundan da istekleri şunlardı: “ Gençler ve her yurttaş, akıl ve bilimin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar.
... Zamanın gereklerine göre; bilim teknik ve her türlü uygarlık buluşlardan azami derecede yararlanmak zorundadır.
Ölümünden 63 yıl geçmesine karşın, 21. yy. da hâlâ Atatürk beyinlerde ve yüreklerde... Çünkü Kemal ATATÜRK: bilimi ve aklı yol gösterici olarak kabul ederek, ufkun ötelerini görmüş, göstermiştir...

ATATÜRK’ÜN SANAT SEVERLİĞİ

 

Milletlerin tarihinde, onlara yön veren ve onları yüksek ideallere yönelten liderler nadiren yetişirler. Mustafa Kemal Atatürk, Türk milletinin yetiştirdiği en büyük liderdir. O, politik ve askeri dehası, karizmatik kişiliğiyle; Batılıların boyunduruğu altına girme tehlikesi içindeki Türk milletini toparlamış, Kurtuluş Savaşı’nı kazanarak yeni ve modern Türkiye’nin temellerini atmıştır.

Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte her alanda başlattığı inkılâp (devrim) larla Türk milletini yüksek ideallere yönlendirmiş ve milletinin kimliğine sahip çıkarak dünya medeniyetinde lâyık olduğu yeri alabilmesi için büyük çabalar sarf etmiştir. Onun bu çabaları, Türk dili, tarihi, kültürü ve sanatı konularına yakın ilgisi, konuşmaları ve bilim adamlarını teşvikleriyle kendini gösterir.

Türk kültür ve medeniyetinin yüksekliğine, Onuncu Yıl Nutku ve diğer konuşmalarında işaret eden Atatürk’e göre; “Kültür; okumak, anlamak, görebilmek, görebildiğinden mânâ çıkarmak, intibah olmak, düşünmek, zekâyı terbiye etmektir.”

Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nu meydana getirerek tarih ve dil zenginliğimizin artırılmasını isteyen Atatürk “Sanatsız kalmış bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir.” özdeyişiyle sanata ne denli önem verdiğini ve sanatın milletin hayatında vazgeçilmez bir unsur olduğunu vurgulamıştır.

Güzel sanatların müzik, tiyatro, edebiyat gibi dallarının canlandırılmasının yanı sıra, resim, heykel ve mimarî gibi plâstik sanatlar konusunda  çeşitli vesilelerle görüşlerini açıklayarak, topluma ışık tutmuştur.

22 Mart 1933 tarihinde dönemin Başbakanı İnönü’ye gönderdiği telgrafta, Bursa, Adana, Antalya ve Konya müzelerini gezdiğinden bahisle, Türkiye’de arkeolojik araştırma ve tasniflerin yabancılar tarafından yapılıyor olmasından şikâyet etmekte, bu alanda kendi uzmanlarımızı yetiştirmemiz gerektiğine işaret buyurmaktadır. Ayrıca Konya Karatay Medresesi, Alaeddin Camii, vd. Türk mimarî şaheserlerinin acilen tamiri gerektiğini belirtmektedir.

1923 yılında Bursa’da kendisine heykel konusunda yöneltilen bir soruya verdiği cevapta, medenî bir milletin heykel yapacağını ve heykeltıraş yetiştireceğini söyleyerek, İslâm’ın ilk yıllarında heykele karşı takılan tavrın, puta tapan insanları bundan vazgeçirmek amacı taşıdığını belirtmiş; İslâmî hakikatlerin tamamen anlaşıldıktan ve yerine oturduktan sonra birtakım aydınların taş parçalarına tapacağını zannetmenin İslâm âlemini hor ve küçük görmek anlamına geleceğini açıklamıştır. Bu konudaki konuşması şöyle devam etmektedir: “Münevver ve dindar olan milletimiz terakkinin esbabından biri olan heykeltıraşlığı azamî derecede ilerletecek ve memleketimizin her köşesi ecdadımızın ve bundan sonra yetişecek evlâtlarımızın hatıratını güzel heykellerle dünyaya ilân edecektir… İnsanlar mütekâmil olmak için bazı şeylere muhtaçtır. Bir millet ki resim yapmaz, bir millet ki heykel yapmaz, itiraf etmeli ki o milletin tarîk-i terakkide (gelişme yolunda) yeri yoktur.”

Bu konuşmayı takip eden yıllarda Sanayi-i Nefise Müdürlüğü (Güzel Sanatlar Müdürlüğü) kurulmuş; ardından 1937’de bizzat Atatürk’ün emriyle Resim ve Heykel Müzesi açılmıştır.

ATATÜRK’ÜN TARİHE VERDİĞİ ÖNEM

1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti kurulup Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanı olunca Türkiye'nin sosyal, siyasal ve ekonomik yaşamında çağa uygun birçok reform yapıldı. Bunlar arasında en önemlisi de eğitim reformuydu. Biri ileriye, diğeri geriye dönük iki eğitim sistemi birlikte var olamayacağı için geriye dönük eğitim veren medreseler kaldırılıp, yerine tek tip eğitim veren ilkokul ve liseler açılmaya başlandı. Yüksekokul olarak yalnızca İstanbul Üniversitesi vardı, fakat o da günün koşullarına göre eğitim vermiyordu. Yeni açılacak yüksek okullarda eğitim yaptıracak kişilerin yetişmesi için Avrupa ve Amerika'ya gençler gönderildi. Onların yetişip geri gelmesi çabuk olmayacaktı kuşkusuz. 1933 yılından itibaren Yahudi profesör, uzman ve sanatçılar Hitler rejimi tarafından mevkilerini bırakmaya zorlanıyor, hayatları da tehlikeye girmeye başlıyordu. Başka ülkelerin kabul etmeye çekindiği bu değerli kişileri Atatürk Türkiye’ye davet ederek, İstanbul Üniversitesi ile yeni açılan fakülte ve yüksekokullara öğretim görevlisi tayin etti. O günkü şartlar son derece güç olduğu halde, geçimleri ve çalışmaları için en iyi imkânlar sağlandı. Böylece bir taraftan büyük bir eğitim seferberliği başlatılmış, diğer taraftan bu ünlü bilim insanları dünyaya kazandırılmış oldu. Tarih araştırmalarına ve özellikle Türk Tarihi araştırmalarına Atatürk büyük önem veriyordu. Türkler iklim değişiklikleri yüzünden yaşadıkları Orta Asya'yı bırakarak çeşitli yönlere göç etmişlerdi. Bu göçler ne zaman başlamış, nerelere kadar uzanmıştı? Türkiye topraklarında yaşayan en eski halklar kimlerdi? Bu yerlerde uygarlık nasıl gelişmiş veya kimler tarafından getirilmişti? Bunların eski Türklerle ilişkisi olabilir miydi? Türklerin dünya tarihindeki yeri ve rolleri nelerdi? Bu soruların karşılığını verebilmek için kaynaklara ulaşmak gerekiyordu elbette. Önce, var olan kaynaklar toplanarak arşiv, kütüphane ve müzelerde korunma altına alındı. O dönemde yalnızca İstanbul Arkeoloji Müzeleri'yle İzmir Müzesi ve Türk İslam Müzesi vardı ve yeni müzelerin açılması gerekiyordu. Atatürk, Cumhuriyet'in ilanını takip eden altı ayda, Osmanlı Devleti'nin kültür ve tarih hazinelerini saklayan Topkapı Sarayı'nın müzeye dönüştürülmesini istemişti. Ayasofya'nın tamir ve restore edilip Bizans Eserleri Müzesi olarak dünyaya açılması ise kamuoyunda büyük yankılar yaratmıştı. Bu olay hakkında Financial Times şöyle yazmıştı: "Atatürk'ün yüksek karakterini, geniş hoşgörüsünü, hakikat aşkını ve ülkesinin sosyal ve bilimsel bünyesinde meydana getirdiği çok yararlı gelişmenin derin izlerini hiçbir örnek Ayasofya Camii'nin Bizans Eserleri Müzesi yapılması kadar kanıtlayamaz". Atatürk'ün tarihe verdiği önemin bir diğer örneği de tekke ve zaviyelerin kapanması sırasında Mevlânâ Dergâhı'nı da müzeye dönüştürmesiydi. İstanbul'daki Resim Heykel Müzesi, Ankara'da Etnografya Müzesi, bugün Anadolu Medeniyetleri Müzesi olan Hitit Müzesi hep Atatürk'ün direktifleriyle kuruldu. "Tarih araştırmalarında arkeoloji ve antropoloji başta gelir. Tarih bu bilimlerin çıkardığı belgelere dayandıkça sağlam temelleri olur” diyen Atatürk, arkeolojinin tarih, Türkiye topraklarının da arkeolojik araştırmalar için bitmek tükenmez bir kaynak olduğunu bilmiştir. Türk toprakları altında yatan kültür hazinelerinin Türk arkeologlar tarafından çıkartılması ve halk tarafından değerlerinin bilinerek korunması için çeşitli olanaklar hazırlamıştır: Öncelikle Avrupa'ya arkeolojik eğitim almak üzere gençler gönderildi ve Türk Tarih Kurumu açıldı. Gençlerin yurtiçinde de arkeoloji eğitimi alabilmeleri için İstanbul Üniversitesi'nde Arkeoloji Eğitimi başladı. Daha sonra Ankara Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi'nde de, yabancı öğretim üyeleri tarafından arkeoloji dersleri verilmeye başlandı. Atatürk tarih araştırmalarında arkeolojiyi önemli bir kaynak kabul ettiği gibi, eski eserleri koruma ve ortaya çıkarmada Türk Tarih Kurumu'nun yanında devletin, basının ve halkın el ele vermesini de amaçlıyordu. Bununla da yetinmedi, ölümünden sonra araştırma ve kazıların devam etmesi için bankadaki parasının önemli bir kısmını Türk Tarih Kurumu'na bıraktı. Atatürk her gittiği yerde müze ve ören yerlerini gezerdi. Antalya'da Aspendos Tiyatrosu'nu gördüğü zaman hemen onarılıp aynı amaçla kullanılmasını önerdi. 1935-36 yıllarında yapılan Alacahöyük ve Ahlatlıbel kazılarını yine Atatürk önermişti ve o günkü Türkiye'nin koşulları içinde büyük, Atatürk'ün deyimi ile küçük çapta olan bu kazılardan elde edilen zengin buluntular, Anadolu ve Ortadoğu kültür tarihi hakkında son derece önemli belgeler verip, gelecek kuşaklara yeni ufuklar açtı. 1936'da yine Atatürk'ün önerisiyle Trakya'da Prof. Arif Müfit'in başkanlığında yapılan araştırma ve kazılardan da çok önemli buluntular elde edildi. Bir zamanlar Doğu Trakya'nın başkenti olan Vize'de (Bizye) 1938'de yapılan kazıdan çıkan eserleri Atatürk hasta yatağında görmek istedi. Getirilen eserleri büyük bir zevkle izledikten sonra, "Kazılara devam ediniz, memleketimizin kültür zenginliklerini daha çok bulacaksınız" dedi. Atatürk'ün 15 yıl süren Cumhurbaşkanlığı süresinde, Türkiye'yi çağdaşlaştırmak için gerçekleştirdiği ancak yüzyıllara sığabilecek reformlar arasında arkeolojiye de yer vermesi, eskiçağ tarihine yeni ufuklar açtı.

 

ATATÜRK VE MÜZİK
Atatürk, şiir ve edebiyat dışında müziğe de büyük bir ilgi duymuştur. Şarkı ve türküleri dinlemekten büyük bir zevk alan Atatürk, zaman zaman okunan şarkılara eşlik etmiş, oynanan halk oyunlarına katılmıştır. Bazı Rumeli türküleri, onun sesinden notalara dökülmüş ve müzik repertuarımızda yer almıştır.
Atatürk, askerî ataşe olarak Sofyada görevli bulunduğu dönemde çok sesli müziğe ilgi duymaya başlamıştır. Klâsik müzik konserlerine ve operalara giderek bu müzik türlerini tanıma fırsatı bulmuştur. Cumhuriyetin ilânından sonra, ülkemizde bu müzik türlerinin sevilmesini ve müzik kültürümüzde yer almasını sağlamak amacıyla yapılan çalışmalara önderlik etmiştir. Ülkemizde müzik sanatının gelişmesi için bütün olanaktan kullanmıştır.
Atatürkün zamanında yapılmış bazı binaların güzelliği, ülkemizdeki çağdaşlaşma hareketini ifade edebilecek nitelik taşımaktadır. Ayrıca mimarî eserlerin korunmasına verdiği önem de Atatürkün mimarîye olan ilgisinin önemli kanıtlarındandır.
Atatürkün, tiyatro, bale, edebiyat, heykeltıraşlık, mimarî, resim, müzik gibi sanat dallarıyla ve sanatçılarla ilgilenmesi, onları desteklemesi Atatürkün sanatla çok yakın bir ilişki içinde olduğunun göstergesidir.
Atatürk,sanatla ilgili düşüncelerini,Türkiye Büyük Millet Meclisindeki konuşmalarında, Çankaya Köşkünde sanatçılarla yaptığı sohbet ve tartışmalarda belirtmiştir. Atatürkün bu konuşma ve tartışmalarda dile getirdiği sanatla ilgili düşünceleri, Türk halkına ileti niteliği de taşımaktadır.
Atatürk, sanatın tanımını şu sözlerle açıklamıştır: "Sanat güzelliğin ifadesidir. Bu anlatım sözle olursa şiir, ezgi ile olursa müzik, resim ile olursa ressamlık, oyma ile olursa heykeltıraşlık, bina ile olursa mimarlık olur."
Sanatın, bir toplumun ilerlemesindeki öneminin ve vazgeçilmezliğinin bilincinde olan Atatürk, bu düşüncesini şu sözlerle ifade ediliştir: "Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir," "Bir millet sanata önem vermedikçe büyük bir felâkete mahkûmdur," "Dünyada medenî, ileri ve gelişmiş olmak isteyen herhangi bir millet, mutlaka heykel yapacak ve heykeltıraş yetiştirecektir." Atatürkün bu sözleri, sanalla ilgili temel düşüncelerini ifade etmesi bakımından önemlidir.
Atatürkün sanatçılarla ilgili düşüncelerini ifade ettiği sözleri ise şunlardır: "Sanatçı, toplumda uzun çalışma ve uğraşlardan sonra alnında ışığı ilk hisseden insandır." "Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz; hatta Cumhurbaşkanı olabilirsiniz, fakat sanatkâr olamazsınız."
"Adımız Andımızdır" adlı şarkıyı öğrenelim. Şarkıyı, sınıfımızda seslendirelim.
Büyük bir sanatsever olan Atatürkün gönlünde, müziğin ayrı bir yeri vardı. Bu nedenle millî kültürümüzde önemli bir yer tutan güzel sanatlar içinde müziğe ayrı bir önem vermiştir. Müziğin önemiyle ilgili düşüncelerini, şu sözleriyle ifade etmiştir: "Hayatta müzik gerekli değildir. Çünkü hayat müziktir. Müzik ile ilgisi olmayan varlıklar, insan değildirler.